Nesne Temelli Yaklaşım ile İkonografi, İkonoloji ve Görsel Kültür: Salvador Dali ‘‘ Son Akşam Yemeği Ayini’’

 

Freedman’ a göre popüler görsel kültür ve güzel sanatlar alanlarının ortak çalışması ile ortaya çıkan imgeler hem sanatın tanımını geliştirir hem de güzel sanatlar disiplinine farklı boyutlar kazandırır. Bu boyutlar yeni bağlamlar, anlamlar veya bilişler geliştirir (Freedman, 2003). Freedman’ nın sanatı geliştirecek bağlamların, anlamların ve bilişlerin dayandığı yaklaşım türü olarak nesne temelli yaklaşım incelenebilir.

Barnard’ ın sanat tarihindeki eserlerin incelenmesine yönelik olarak sunduğu nesne temelli yaklaşım;  biçimsel özelliklere dikkat ederek sanat eseri inceleme endişesi içerisindedir. Barnard, sanat, tasarım ve güzel sanatlar alanlarındaki görsel kültür nesne çeşitliliğini anlamlandırabilmek ve yorumlayabilmek için görsellerin mutlak bir anlamının olmayacağını ifade etmiştir. Bu nedenle imgelerin detaylı incelenmesi için nesne temelli yaklaşım yöntemini ortaya atmıştır   (Barnard, 2002). Freedman ’ın görsel kültürün sanat tarihine  ‘‘ bağlamlar, anlamlar ve bilişler’’ kazandırması gerektiğine inandığı görüşünün, nesne temelli yaklaşım yöntemi adı altında incelenen eserlerin bu görüşü desteklediğini düşünüyorum. Nesne temelli yaklaşım altında geliştirilen incelemeler görsel kültürün anlamlandırılması ve yorumlanması için önemli bir yöntemdir.

 Nesne temelli yaklaşım temeline uygun olacak şekilde kuram geliştiren, Erwin Panofsky sanat tarihindeki eserlerin; üç aşamada incelenmesi gerektiğine inanmıştır.

·         Ön- İkonografik İnceleme

·         İkonografik Tanımlama

·         İkonolojik Yorumlama( İçsel Yorum)  

Başlıkları adı altında ele alınmasını gerektiğini düşünmüştür. Ön- İkonografik incelemede; birey günlük yaşamdaki tecrübeleri ile sanat eserlerindeki formları, anlamları, şekilleri, dokuları veya çizgi gibi tasarım ilke ve elemanlarını ve aralarındaki anlamsal ilişkiyi kendi bilgi, beceri ve deneyimlerine göre yorumlar. İkonografik tanımlamada; Eserdeki nesnelerin, figürün bulunduğu mekânın veya sanatçının eserde gizlediği anlamların hangi konulara işaret ettiğini bireysel zihinsel şemalarında anlamlandırabilmesidir. İkonolojik yorumda ;  diğer iki basamaktan sonra sanat eserinin içeriği ile edinilen bilgi ile , eser bireysel olarak yorumlama ve değerlendirme aşamasına yönelir.

Bu bağlamda ise Salvador Dali’nin Son Akşam Yemeği Ayini tablosunun ikonografik analizi yapılmıştır.

Salvador Dali, Son Akşam Yemeği Ayini

 

Ön- İkonografik İnceleme :

Eserin ön ikonografik anlamında resmin biçimsel anlamdaki unsurlara dikkat edilir. Eserdeki kompozisyonda koyu tonların arka plandaki kompozisyonda ise açık tonlar hakimdir. Resmin ortasına yerleştirilen masanın etrafında 13 erkek figürü bulunmaktadır. Kompozisyonun ve masanın tam ortasında oturan figürün sağında beş figür , sol tarafında ise beş figür yer almaktadır. Arka planda deniz manzarası kompozisyona uygun olacak şekilde şeffaflık etkisine dikkat edilerek betimlenmiştir. Denizde toplamda üç adet balıkçı teknesi yer almaktadır. Masanın ortasında oturan figürün üstüne arka planda güneşin akşam saatlerine yakın vakitlerde olduğunu gösteren ışınlar yansımıştır. Belirtilen figür dışındaki bütün erkek figürlerin yüzleri görünmemektedir. Ortadaki figürün sağ ve sol tarafında yüzleri eğik bir biçimde oturan figürler birbirlerinin aynadaki yansımaları gibidir. Figürlerden izleyiciye en yakın olan iki tanesinin sırtı dönüktür. Ortada yer alan figür dışındaki figürlerin hepsi giydikleri giysilerin içlerine gömülmüşlerdir. Saçları uzun ve elleri hareket halinde olan figürün farklı olduğu dikkat çekmektedir. Figürün sağ eli gökyüzünü, sol eli ise kendisini göstermektedir. Figür masada oturan kişilere bir şeyler anlatmaktadır.  Masanın üzerinde yer alan örtünün üzerinde ikiye bölünmüş ekmek ve bir bardak içecek vardır. Tablonun kompozisyonunda en üste yer alan alanda sadece göğüs kısmı görünür olan bir erkek bedeni yer almaktadır ( Turan, 2020 s.326).

 

İkonografik Tanımlama;

İkonografik tanımlamada ise, masanın ortasında yer alan figürün Hz. İsa ve masanın etrafında yer alan diğer figürler ise Hz. İsa’nın havarileridir. İncil’de geçen Hz. İsa’nın son akşam yemeği hikayesi betimlenmiştir. Hikâyede Hz. İsa, ihanete uğramış ve tutuklanmadan önce havarileri ise son kez akşam yemeği yemiştir. Son akşam yemeği Yahudiler tarafından her sene kutlanan anma töreni şeklinde bir Fısıh temeğidir. Arka planda yer alan deniz, Taberiye Gölü’nü ifade etmektedir. Bu göl Hz. İsa’nın mucizelerinden bir tanesini öğrencilere gösterdiği göldür. Masanın üzerinde yer alan ekmek ve şarap ise bu objeleri kutsaması ile ilgilidir. Şarap İsa’nın kanını temsil eder. Kompozisyonun en üstünde yer alan yarım erkek beden figürü ise İsa’nın çarmıha gerilmesini ifade etmektedir ( Turan, 2020, s. 327-328)

İkonografik Yorumlama (İçsel Anlam)

 

Sanat tarihinde Leonardo Da Vinci’nin yaptığı Son Akşam Yemeği adlı tablonun birçok farklı tasviri yapılmıştır. İncil’de İsa’nın tutuklanarak bir gün sonra çarmıha gerilmesine anlatan son akşam yemeği, hain olan kişinin Yahuda olduğunu ifade eder. Bu durum havariler tarafından şaşkınlık ile karşılanır. Salvador Dali’nin sürrealist anlatımı insanın bilincinde ve bilinçaltındaki imge ve deneyimleri fantastik bir biçimde ifade etmektedir ( Turan, 2020, s. 329-330).

 

 

Kaynakça

 

Barnard, B. (2002). Sanat, tasarım ve görsel kültür. (Çev.: Korkmaz, G). Ankara: Ütopya Yayınevi.

Freedman, K. (2003). Teaching visual culture: Curriculum, aesthetics and the social life of art. New York, NY: Teacher College Press.

 

Turan, C. (2020). İkonografik ve İkonolojik Sanat Eleştirisi Yöntemine Göre Salvador Dali’nin “Son Akşam Yemeği Ayini” Adlı Eserinin Analizi Cilt 11, Sayı 2,322-332